Psychowashing, jako oficjalne działania na rzecz dobrostanu pracowników  

Coraz więcej pracodawców deklaruje dbałość o zdrowie psychiczne swoich pracowników. Część firm tworzy jednak pozory sprzyjającej kultury organizacyjnej. Przyjrzyjmy się zatem zjawisku “psychowashing”. 

Pojęcie to odnosi się do stwarzania pozorów dot. dbania o dobrostan pracowników, ale bez faktycznych działań w tym kierunku. Motywy stosowania psychowashingu są złożone. Z jednej strony, rosnąca konkurencja na rynku pracy sprawia, że firmy chcą przyciągnąć i zatrzymać najlepszych pracowników, a dbanie o ich dobrostan jest jednym ze sposobów na osiągnięcie tego celu. Z drugiej strony, zwiększona świadomość społeczna na temat zdrowia psychicznego wywiera presję na organizację, by pokazały, że podejmują odpowiednie działania. W rzeczywistości jednak, koszty wdrożenia prawdziwie skutecznych programów mogą być wysokie, co skłania niektórych  do ograniczenia się do pozornych działań. 

Przykładami psychowashingu mogą być: 

• Firmowe dni zdrowia psychicznego, które polegają na organizowaniu jednorazowych warsztatów lub wykładów na temat radzenia sobie ze stresem, bez oferowania długoterminowego wsparcia.  

• Uruchomienie infolinii wsparcia psychologicznego, która jest trudno dostępna lub niedofinansowana.  

• Często firmy oferują „elastyczne godziny pracy”, które w rzeczywistości nie są realizowane w praktyce, a jedynie promowane w materiałach marketingowych. 

• Firmy wprowadzają niezweryfikowane merytorycznie kursy lub terapię, często z udziałem celebrytów lub osób uważających się za specjalistów, którym brakuje odpowiedniego doświadczenia. 

• Organizacje tworzą programy, w których uczestniczy tylko niewielki procent pracowników.  

• Wspieranie zdrowia psychicznego stało się modne, a na rynku pojawiło się wielu “ekspertów”. Niektóre firmy wykorzystują to jako narzędzie marketingowe, ale nie zawsze przekłada się to na rzeczywiste działania. 

Zjawisko to można porównać do “greenwashingu”, gdzie firmy deklarują proekologiczne działania, nie podejmując realnych kroków w kierunku ochrony środowiska.  

Co mówią badania? 

W 2023 roku łączna liczba dni absencji chorobowej z tytułu zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania wyniosła 26,1 mln – wynika z danych ZUS. To o 9,5% więcej niż w 2022 roku, kiedy było ich 23,8 mln. Ze szczegółowych danych ZUS wynika, że jeśli chodzi o absencje związane z zaburzeniami psychicznymi oraz zaburzeniami zachowania w 2023 roku, to najwięcej dni na zwolnieniach lekarskich było spowodowanych reakcją na ciężki stres i zaburzenia adaptacyjne – 8,9 mln. 

Z badania „Dobrostan psychiczny w pracy” wynika, że aż 76% ankietowanych pracowników wskazuje stres w pracy jako przyczynę problemów psychicznych. Do tego 7 na 10 ankietowanych wskazało, że odczuło symptomy wypalenia w ciągu ostatniego roku. Ponadto, co czwarty ankietowany przyznaje, że kiedy myśli o pracy, odczuwa negatywne emocje, a co piąty ma trudności z radzeniem sobie ze stresem w miejscu zatrudnienia. 

Z badania Hays, w którym wzięło udział blisko 27 tys. osób na świecie, wynika, że niewiele ponad połowa respondentów (51%) uważa, że może otwarcie rozmawiać z przełożonym o swoim zdrowiu psychicznym. Wyniki dla Polski są jeszcze mniej optymistyczne, bowiem zaledwie 31% uczestników badania zgodziło się z tym twierdzeniem. 

Problemem nie jest brak benefitów, ale ich nieskuteczność i niedopasowanie do realnych potrzeb firmy. Wg choćby raportu ICAN Institute, aż 53% badanych ze średnich i dużych przedsiębiorstw uważa, że benefity, które otrzymują od firmy, nie odpowiadają na ich potrzeby.  

Zgodnie z dyrektywą Unii Europejskiej, czyli CSRD, od stycznia 2024 roku europejskie firmy notowane na giełdzie są zobowiązane do raportowania wyników działań ESG w kilku kategoriach. Wśród nich jest właśnie raportowanie działań na rzecz dobrostanu pracowników, w tym m.in. wsparcia zdrowia psychicznego, szkoleń, równouprawnienia i różnorodności. Od 2025 roku dyrektywa będzie dotyczyć wszystkich firm zatrudniających ponad 250 pracowników, a już od 2026 roku – zatrudniających ponad 10 pracowników. 

Nie dziwi więc fakt, że pracodawcy coraz częściej chcą zadbać o zdrowie psychiczne pracowników. Nie wszędzie jest to jednak odpowiednio rozumiane i realizowane.  

Jak walczyć z psychowashingiem? 

Rozpoznanie i zwalczanie psychowashingu jest zadaniem zarówno dla pracodawców, jak i pracowników. Firmy powinny zacząć od autentycznej analizy potrzeb swoich pracowników i wprowadzenia realnych, długoterminowych zmian. Transparentność działań, otwartość na feedback oraz zaangażowanie w dialog z pracownikami, edukacja i kultura wsparcia i szacunku, to kluczowe elementy skutecznej strategii. 

Pracownicy z kolei powinni być świadomi swoich praw i możliwości. Aktywne uczestnictwo w życiu firmowym, dzielenie się swoimi doświadczeniami oraz zwracanie uwagi na powierzchowne działania firmy mogą pomóc w identyfikacji i przeciwdziałaniu psychowashingowi. Organizacje związkowe i specjaliści od HR również odgrywają ważną rolę w monitorowaniu i raportowaniu rzeczywistych działań na rzecz zdrowia psychicznego w miejscu pracy. 

Psychowashing to zjawisko, które, choć często subtelne, może mieć poważne konsekwencje dla zdrowia psychicznego pracowników i reputacji firm. W obliczu rosnącej świadomości społecznej i większych oczekiwań wobec pracodawców istotne jest, aby firmy podchodziły do kwestii dobrostanu pracowników z autentycznym zaangażowaniem.