Czy elastyczne formy zatrudnienia stanowią lekarstwo na braki kadrowe? 

Co najmniej od kilkunastu lat w przestrzeni publicznej dominuje hasło „rynek pracownika”, wskazujące na trudności firm w zatrudnianiu pracowników i uzupełnianiu wakatów, niezbędnych do stabilnego funkcjonowania i rozwoju. Nawet ostatnie globalne zjawiska, takie jak pandemia COVID-19 czy wojna w Ukrainie, nie zmieniły znacząco tego trendu – nadal wiele firm mierzy się z problemem pozyskania kadr posiadających odpowiednie kwalifikacje, konieczne do realizacji założonych celów. Z drugiej strony te same zjawiska wpłynęły na wzrost świadomości życia i funkcjonowania w niepewnej i kruchej rzeczywistości, w której niczego nie możemy być pewni i nic nie jest nam dane na zawsze. Zmieniło to postrzeganie funkcjonowania i określania koncepcji rozwoju wielu firm, które odeszły od sztywnych planów w stronę elastycznych strategii, umożliwiających szybką reakcję na nieprzewidywalne wcześniej zdarzenia. Jednym z kluczowych elementów tych zmian jest obszar zarządzania zasobami ludzkimi i procesy kadrowo-płacowe. Na polskim rynku coraz większą popularność zdobywają elastyczne formy zatrudnienia, które wydają się być ciekawą alternatywą dla opisanych powyżej bolączek współczesności. 

Pod pojęciem „elastyczne formy zatrudnienia” kryją się wszystkie formy, które nie są klasyczną umową o pracę zawartą na czas nieokreślony na pełen etat. Do tej grupy należą więc: 

• Różne formy zatrudnienia pracowniczego, tj. umowy terminowe, umowy o pracę tymczasową, umowy o pracę w niepełnym wymiarze godzin, umowy o pracę zdalną, umowy o pracę na wezwanie, job-sharing.   
• Umowy cywilno-prawne tj. umowy – zlecenia, umowy o dzieło, praca nakładcza (zwana popularnie chałupnictwem), kontrakty managerskie, freelancing, umowy B2B, interim management. 
• Inne formy zatrudnienia tj. outsourcing pracowniczy, leasing pracowniczy, statament of work.   

Wykorzystanie w/w form zatrudnienia daje przedsiębiorcom możliwość optymalizacji kosztów pracowniczych, pomaga pozyskać pracowników o specjalistycznych umiejętnościach, zwiększa elastyczność zatrudnienia w sytuacjach natężonego popytu na produkty lub usługi firmy, ułatwia minimalizowanie braków kadrowych oraz umożliwia sprawdzenie pracowników przed zatrudnieniem ich na stałe. Obserwacja trendów na rynku HR wskazuje, że firmy są coraz bardziej świadome korzyści płynących z wykorzystania elastycznych form zatrudnienia i coraz chętniej z nich korzystają. Badanie „Nowoczesne formy zatrudnienia 2023” przeprowadzone przez Hays Poland pokazuje, że aż 65% firm planuje zatrudnić pracowników na umowy inne niż umowa o pracę, w perspektywie najbliższych 12 miesięcy.

Elastyczne formy zatrudnienia są również coraz lepiej postrzegane wśród pracowników. Korzyściami wynikającymi z tej formy pracy są przede wszystkim: możliwość łączenia pracy zawodowej z życiem osobistym (work-life balance), większa swoboda w podejmowaniu działań, mniejszy stres podczas wypełniania obowiązków, możliwość zdobycia doświadczenia zawodowego i sprawdzenia się na danym stanowisku pracy. Wg respondentów badania firmy Hays Poland² podjęcie pracy w oparciu o elastyczną formę zatrudnienia przyczyniło się do startu ich kariery zawodowej (wskazało tak 68% osób), przyspieszyło jej rozwój (47%) oraz korzystnie wpłynęło na dynamikę zarobków (54%). 

Rosnąca popularność elastycznych form zatrudnienia nie oznacza, że są one pozbawione wad. Patrząc z perspektywy pracodawców wiążą się one z większą fluktuacją kadr, słabszą identyfikacją z firmą i niższą lojalnością pracowników, a także ryzykiem wycieku poufnych danych lub know-how firmy. Z kolei dla pracowników głównym zagrożeniem jest brak stabilizacji finansowej oraz zabezpieczenia socjalnego, które jest dla nich istotnym wsparciem podczas choroby czy negatywnych zdarzeń losowych. 

Analizując zalety i wady elastycznych form zatrudnienia można konkludować, że nie są one idealnym rozwiązaniem współczesnych problemów rekrutacyjnych, stanowią jednak interesującą alternatywę dla tradycyjnej umowy o pracę.  

Autor artykułu: Aneta Skowyra-Mazur – Trener Biznesu, Konsultant DISC, praktyk sprzedaży i zarządzania sprzedażą