22.01.2025

Młodzi na rynku pracy: postawy vs. wyzwania 

Wraz z kolejnymi latami obserwujemy nieustannie zmieniające się wymagania oraz oczekiwania dotyczące młodych ludzi na rynku pracy. Pokolenia wchodzące na rynek zawodowy, wnoszą do świata pracy nowe wartości, priorytety oraz umiejętności. Pracodawcy stoją przed wyzwaniem zrozumienia tych różnic i dostosowania się do rosnących wymagań nowoczesnych pracowników. 

Przyjrzymy się bliżej postawie młodych ludzi i ich wyzwaniom na rynku pracy. 

Kim są młodzi na rynku pracy? 

Grupowanie pokoleń na podstawie wspólnych przeżyć i kontekstu historycznego pozwala na dostrzeżenie różnorodności w postrzeganiu pracy, priorytetów życiowych czy wartości. W badaniach J. Cogina (Are generational differences in work values fact or fiction? Multi-country evidence and implications, „The International Journal of Human Resource Management”) zauważono, że dla Pokolenia X kluczowa była asceza, a dla Pokolenia Y – wypoczynek. Różnice te są często wynikiem zmieniających się warunków społecznych, technologicznych oraz ekonomicznych, które wpłynęły na sposób, w jaki różne grupy postrzegają pracę, karierę oraz życie prywatne. 

Pokolenie Y (Millenialsi) to osoby urodzone w latach 1980-1996. Jest to generacja, która weszła na rynek pracy w czasach, gdy technologia stawała się kluczowym elementem w wielu dziedzinach życia. To pokolenie ceni sobie elastyczność, równowagę między życiem zawodowym a prywatnym oraz możliwość rozwoju osobistego i zawodowego. Millenialsi często traktują pracę jako część swojej tożsamości, dlatego oczekują, że ich działalność zawodowa będzie zgodna z ich wartościami i pasjami. 

Pokolenie Z (urodzeni w latach 1997-2012) wkracza na rynek pracy w zupełnie innych okolicznościach. Większość z nich dorastała w erze smartfonów, social mediów i pracy zdalnej. Wartości, które wyznają, są w dużej mierze związane z autentycznością, inkluzywnością i technologią. Z racji tego, że Pokolenie Z wkracza na rynek pracy w okresie niepewności gospodarczej, często wykazuje większą ostrożność w podejmowaniu decyzji zawodowych. Z jednej strony pragnie stabilności i dobrych warunków pracy, z drugiej – oczekuje, że praca będzie miała sens i będzie umożliwiała rozwój. 

Wg badania „Gen Z na rynku pracy” badacze scharakteryzowali kluczowe cechy zachowania Pokolenia Z. Do najważniejszych z nich należą: 

  • zaawansowana znajomość technologii cyfrowych, 
  • biegłość w korzystaniu z mediów, technologii cyfrowych oraz portali społecznościowych, 
  • większa orientacja na rodzinę (w porównaniu do Millenialsów), 
  • elastyczność, 
  • wysoki poziom inteligencji, 
  • tolerancja wobec różnorodnych kultur, 
  • globalna sieć kontaktów w wirtualnym świecie, 
  • niezależność, 
  • wysoki poziom samokrytycyzmu, 
  • aktywność w Internecie, 
  • postrzeganie Internetu jako źródła komunikacji, 
  • podejmowanie innowacyjnych decyzji, 
  • obawa przed wykluczeniem, 
  • niski poziom troski o prywatność, 
  • poszukiwanie bezpieczeństwa oraz wartości w rozwoju osobistym i zawodowym. 

NEET (neither in employment nor in education and training) to nazwa zjawiska socjologicznego określającego grupę społeczną obejmująca młodzież pozostającą poza sferą zatrudnienia i edukacji, czyli tych, którzy jednocześnie nie uczą się, nie pracują ani nie przygotowują się do zawodu. Jak pokazuje analiza Polskiego Instytutu Ekonomicznego, odsetek NEET w Polsce między 2002 r. a 2023 r. zmalał ponad dwukrotnie. W 2002 r. w grupie osób w wieku 15-29 lat wynosił 21,7%. W kolejnych latach sukcesywnie spadał, do poziomu 12,7% w 2008 r. Przez kolejne 5 lat znowu wzrastał i w 2013 r. wyniósł 16,2%. W 2023 r. odsetek NEET osób w wieku 15-29 lat spadł do nieobserwowanego wcześniej poziomu 9,1%. Zgodnie z celem European Pillar of Social Rights, odsetek NEET wśród osób w wieku 15-29 lat powinien do 2030 r. spaść do poziomu 9% – przede wszystkim poprzez poprawę perspektyw zatrudnienia i niwelowanie barier. Zróżnicowanie między krajami UE jest dość duże – tylko w 9 krajach ten poziom był już osiągnięty w 2023 r. Kraje o najwyższym odsetku NEET to Grecja (16,0%), Włochy (16,1%) i Rumunia (19,3%). 

Postawy młodych pracowników 

Młodsze pokolenia wprowadzają nową postawę wobec pracy, różniącą się od podejścia ich poprzedników. Chociaż nie ma jednej definicji „młodego pracownika”, można zauważyć kilka charakterystycznych cech, które je wyróżniają. 

  • Chęć rozwoju i samorealizacji – Pokolenie Y i Z oczekują, że ich praca nie będzie tylko źródłem dochodu, ale także możliwością realizacji osobistych pasji i rozwoju (umiejętności miękkich oraz twardych, a także awansem zawodowym). 
  • Elastyczność i work-life balance – Elastyczny czas pracy oraz możliwość pracy zdalnej stały się standardem dla wielu młodych osób. Dla nich ta elastyczność np. możliwość łączenia życia prywatnego z zawodowym to kluczowe czynniki przy wyborze pracodawcy. 
  • Technologiczne kompetencje – Młodsze pokolenia wychowały się w świecie nowoczesnych technologii, co sprawia, że są bardziej biegłe w korzystaniu z nowych narzędzi pracy. Technologia jest dla nich nie tylko narzędziem pracy, ale także sposobem na komunikację, rozwiązywanie problemów i organizowanie codziennych zadań. 
  • Wartościowa kultura organizacyjna – Młodsze pokolenia kładą duży nacisk na wartości organizacyjne i kulturę firmy. Chcą pracować w miejscach, które dbają o równość, różnorodność i inkluzywność, w których czują się szanowani i mają możliwość wpływania na decyzje dotyczące środowiska pracy. 

Raport „Skok w dorosłość” ukazuje obraz młodego pokolenia w Polsce jako świadomego i zdeterminowanego w dążeniu do realizacji swoich celów życiowych.  

  • Z odpowiedzi na pytanie, co jest ważne, wynika, że kluczowym obszarem życia dla młodych ludzi jest rodzina, a dla ponad połowy badanych istotni są także przyjaciele i to na spotkania z nimi młodzież przeznacza większość swojego wolnego czasu. Rodzina i przyjaciele to także główne źródło wsparcia w trudnych sytuacjach, a dla niemal 80% ankietowanych uzyskanie takiej pomocy jest bardzo istotne.  
  • Z kolei pytani o najważniejsze wartości, którymi kierują się na co dzień, młodzi ludzie wskazali uczciwość i prawość (49,7%), a także relacje z ludźmi (47,7%) oraz życzliwość (46,4%). Najrzadziej wybierali natomiast troskę o środowisko naturalne (5,8%). Młodzi ludzie informacje o świecie zdobywają głównie w Internecie (68,4%), mediach społecznościowych (43%) i telewizji (30,2%).  
  • W kategorii pytań związanych z planowaniem przyszłości okazało się, że dla wielu uczniów istotna okazała się potrzeba postępu i poczucie, że nie stoi się w miejscu. Młodzież podkreślała potrzebę ciągłego rozwoju, a najważniejszym fundamentem, który pozwala na realizację innych życiowych aspiracji, jest zdrowie. Zdecydowana większość (60,6%) zadeklarowała, że posiada plany na przyszłość, a co czwarta osoba (26,6%) ma już opracowany konkretny plan.   
  • Uczniowie dostrzegają także istotne znaczenie stabilności finansowej, ale pieniądze nie do końca są postrzegane jako cel sam w sobie, a raczej niezbędny element do funkcjonowania, który umożliwia osiągniecie szczęścia i wewnętrznego komfortu.   
  • Większość młodych ludzi ma już doświadczenie z pracą zarobkową, która jest dla nich ważnym elementem dorastania i zdobywania niezależności. Niemal 20% respondentów przyznało, że ma stałą pracę, a blisko 40% pracuje dorywczo. Chociaż przyznają, że praca bywa trudna i wymagająca, to stanowi też ważny element edukacji życiowej.  
  • Planując swoją przyszłość zawodową, 30% respondentów uważa, że wyższe wykształcenie jest kluczowe dla osiągnięcia sukcesu zawodowego, a 28,4% jest zdania, że studia to niezbędny krok do kariery zawodowej. Nieco ponad połowa ankietowanych (53,3%) planuje rozpocząć studia, licząc przede wszystkim na zdobycie specjalistycznej wiedzy i umiejętności niezbędnych w wybranej dziedzinie zawodowej. Osoby planujące naukę na studiach preferują głównie kierunki ekonomiczne (22,6%), administracyjne (19,6%) i psychologiczne (18,5%).  
  • Nieco ponad 30 proc. uczniów nie wie jeszcze, czy pójdzie na studia, a 15% nie zamierza studiować, argumentując to faktem, że nie czują, by były one niezbędne do rozwoju kariery zawodowej i zamiast tego wolą zdobyć praktyczne doświadczenie.  

Wyzwania młodych na rynku pracy 

Choć młode pokolenia niosą ze sobą ogromny potencjał, napotykają także na liczne wyzwania, które często nie są zauważane przez starsze generacje, albo odbierane w inny sposób. 

  • Brak doświadczenia zawodowego – Dla wielu młodych osób pierwsze kroki na rynku pracy wiążą się z brakiem doświadczenia. Mimo że posiadają wiedzę teoretyczną, często brak im praktycznych umiejętności, które są niezbędne do efektywnego wykonywania wielu zawodów. Dodatkowo, wymogi pracodawców dotyczące kilkuletniego doświadczenia stawiają młodych w trudnej sytuacji, w której trudno jest im zdobyć pierwszą pracę. 
  • Niestabilność rynku pracy – Młodsze pokolenia często wkraczają na rynek pracy w trudnych czasach, w których panuje niestabilność gospodarcza i rosnące bezrobocie. Czasy pandemii i kryzysów gospodarczych tylko pogłębiły te problemy, co sprawia, że te pokolenia czują się niepewnie patrząc na swoją przyszłość zawodową. 
  • Niedostateczne wsparcie w zakresie rozwoju zawodowego – Choć młodsze pokolenia cenią sobie możliwość rozwoju, często napotykają na bariery w postaci ograniczonego dostępu do szkoleń, mentorów czy programów rozwoju kariery. Wiele firm wciąż nie zapewnia odpowiedniego wsparcia w tym zakresie, co sprawia, że młodzi pracownicy nie czują się w pełni zaangażowani w swoją rolę i nie utożsamiają się z organizacją. 
  • Problemy z adaptacją do zmian – Młodsze pokolenia, mimo biegłości w nowych technologiach, napotykają trudności w adaptacji do zmieniającego się rynku pracy, który wymaga coraz to nowych umiejętności i elastyczności. Wiele firm, mimo że jest otwartych na zmiany technologiczne, nie zawsze potrafi skutecznie wprowadzać je w życie, a młodsze pokolenia nie zawsze mają okazję aktywnie wpływać na te zmiany. 

W raporcie “Łączy nas zdrowie” autorzy zwracają uwagę, że 47% przedstawicieli pokolenia Z oraz 59% Silversów najbardziej martwi się zdrowiem swoich bliskich. Istotną różnicą między tymi grupami jest podejście do zdrowia psychicznego. Dla pokolenia Z obawa przed zwolnieniami jest równie dużym zmartwieniem jak zdrowie fizyczne — po 27% ankietowanych wskazało na te dwie kwestie. 

Młodych tak samo jak inne pokolenia, spotyka w pracy mobbing. Raport „Młodzi Polacy w szponach mobbingu” ujawnia, że aż 53,1% Polaków w wieku 18-35 lat doświadczyło mobbingu w ciągu ostatnich 6 miesięcy, najczęściej w formie krzyków, przekleństw i wyzwisk (21,4%). Najczęściej otwarcie o tym mówią osoby z miesięcznymi dochodami netto powyżej 9 tys. zł – 25%, z wykształceniem podstawowym lub gimnazjalnym – 28,2%, z miejscowości liczących od 20 tys. do 49 tys. ludności – 26,7%. 15,5% badanych było w pracy obmawianych i rozsiewano na ich temat plotki. 14,9% doświadczyło obrażania słownego (np. w postaci wulgarnych przezwisk lub innych upokarzających wyrażeń). 13,7% respondentów miało przydzielane bezsensowne zadania. 11,1% uczestników sondażu było nękanych (np. przez telefon, e-mail, w trakcie pracy i po godzinach). 2% ankietowanych doświadczyło odbierania im zadań przekazanych wcześniej do realizacji. Z kolei 3% było ofiarami celowych działań, służących wyrządzaniu szkód psychicznych w miejscu pracy lub zamieszkania. A na 3% respondentów wymuszano wykonywanie zadań naruszających ich godność osobistą. 

Raport „Gen Z na rynku pracy” jest bardzo wyczerpującym opracowaniem, które obala stereotypy, krążące o młodych pokoleniach na rynku pracy, przedstawiając młodych pracowników jako ambitnych, zaangażowanych, elastycznych i gotowych do nauki. 

Stereotypy o pokoleniu Z przedstawiają je jako uzależnione od technologii, niepewne siebie, nadmiernie wrażliwe na krytykę i unikające ryzyka. Młodzi pracownicy bywają opisywani jako mniej lojalni, trudni w nawiązywaniu relacji, a także mniej elastyczni w rozwiązywaniu problemów. Jednocześnie Generacja Z kojarzona jest z wysoką samooceną, świadomością globalnych problemów i naciskiem na zdrowie psychiczne, co również wywołuje mieszane opinie. Aby przełamywać stereotypy o młodym pokoleniu, pracodawcy powinni skupić się na budowaniu środowiska pracy, które wspiera rozwój młodych poprzez empatię, otwartą komunikację i dawanie przestrzeni na popełnianie błędów. Raport przedstawia 10 rekomendacji ułatwiających integrację Zetek w środowisku pracy: 

  1. Otwarta komunikacja; 
  1. Mentoring i coaching; 
  1. Elastyczność w pracy; 
  1. Szkolenia dotyczące kompetencji miękkich; 
  1. Promowanie równowagi między pracą a życiem prywatnym; 
  1. Kultura otwartości na błędy; 
  1. Różnorodność w zespołach; 
  1. Rozwój talentów; 
  1. Uznanie dla zdrowia psychicznego; 
  1. Zaangażowanie w innowacje. 

Młodsze pokolenia wnoszą na rynek pracy świeże podejście, które może stanowić ogromny atut, ale także wyzwanie. Ich postawa oparta na elastyczności, rozwoju osobistym i wartościowej pracy spotyka się z licznymi trudnościami w oczach pracodawców i innych pokoleń na rynku pracy. 

Zobacz wydarzenia z podobnej tematyki

Podoba Ci się ten artykuł? Podziel się nim ze znajomymi.