“Dark leadership” - kiedy charyzma lidera staje się toksyczna? 

Charyzma lidera jest często postrzegana jako kluczowa cecha skutecznego przywódcy. Liderzy obdarzeni naturalnym urokiem osobistym potrafią inspirować zespoły, budzić zaufanie i motywować do osiągania ponadprzeciętnych wyników. Jednakże ta sama charyzma, która może budować, może również niszczyć, gdy zostanie niewłaściwie wykorzystana. „Dark leadership” – ciemna strona przywództwa, może mieć dalekosiężne, toksyczne skutki dla organizacji i jej pracowników. 

“Dark leadership”? 

To styl przywództwa, w którym lider wykorzystuje swoje cechy i umiejętności, aby manipulować, kontrolować lub dominować nad innymi, zamiast ich wspierać. Jest to przeciwieństwo etycznego i empatycznego przywództwa, które koncentruje się na dobru zespołu i organizacji. Liderzy wykazujący zachowania z zakresu “dark leadership” mogą być początkowo postrzegani jako charyzmatyczni i skuteczni, ale z czasem ich toksyczny wpływ staje się coraz bardziej widoczny. 

Jak rozpoznać ciemną stronę lidera? 

Rozpoznanie “dark leadership” może być trudne, szczególnie na początkowych etapach współpracy. Chociaż każdy lider jest inny, istnieje kilka wspólnych cech, które często występują u liderów wykazujących toksyczne zachowania: 

• Nadmierne obwinianie innych za błędy (brak empatii). 

• Ignorowanie opinii zespołu podczas podejmowania decyzji (autorytaryzm). 

• Brak jasnej komunikacji i ukrywanie kluczowych informacji (w tym kłamstwa). 

• Wyraźne faworyzowanie niektórych pracowników. 

• Nadużywanie władzy w celu osiągania osobistych korzyści. 

• Nadmierna potrzeba kontroli. 

• Manipulacja. Wykorzystywanie emocji, dezinformacji lub innych środków, aby osiągać swoje cele kosztem innych. 

• Narcystyczne zachowania. Silne poczucie własnej ważności, potrzeba bycia w centrum uwagi i brak zdolności do przyjmowania krytyki. 

• Tworzenie atmosfery niepewności, grożenie konsekwencjami za błędy. 

• Umniejszanie zasług. Przywłaszczenie sobie wyników pracy zespołu lub podważanie kompetencji członków zespołu. 

• Gaslighting. Podważanie percepcji pracowników poprzez przekręcanie faktów lub zaprzeczanie wcześniejszym ustaleniom. 

Jak toksyczne przywództwo wpływa na organizację? 

• Wysoka rotacja pracowników 

Pracownicy często odchodzą z organizacji, w których panuje toksyczna atmosfera, co generuje wysokie koszty rekrutacji i wdrażania nowych osób. 

• Spadek zaangażowania i produktywności  

Toksyczne przywództwo prowadzi do wypalenia zawodowego, braku motywacji i spadku efektywności wśród pracowników. 

• Utrata dobrej reputacji firmy  

Organizacje z liderami o toksycznych zachowaniach mogą być postrzegane jako nieprzyjazne miejsca pracy, co wpływa na zdolność przyciągania talentów. 

• Konflikty wewnętrzne  

Toksyczni liderzy często tworzą podziały w zespołach, prowadząc do napięć i konfliktów (co wpływa destrukcyjnie na atmosferę i warunki pracy). 

• Decyzje strategiczne podejmowane pod wpływem ego  

Brak uwzględnienia opinii zespołu może prowadzić do błędów strategicznych. 

Jak przeciwdziałać? 

Firmowo: 

• Promowanie kultury feedbacku 

Wprowadzenie regularnych sesji informacji zwrotnej, które pozwalają pracownikom wyrażać swoje odczucia i zgłaszać problemy. 

• Szkolenia z zakresu przywództwa  

Inwestowanie w rozwój liderów poprzez szkolenia z empatycznego zarządzania i komunikacji. 

• Wdrażanie polityk antydyskryminacyjnych  

Jasno określone zasady dotyczące nadużyć władzy i toksycznych zachowań. 

• Regularne badanie satysfakcji pracowników  

Ankiety i rozmowy pozwalają na monitorowanie nastrojów w zespole i identyfikację potencjalnych problemów. 

• Silne przywództwo HR  

Dział HR powinien odgrywać aktywną rolę w rozpoznawaniu i eliminowaniu toksycznych zachowań. 

• Promowanie zdrowego przywództwa 

Organizacja powinna jasno definiować wartości, które promują uczciwość, transparentność i empatię. 

• Mechanizmy zgłaszania problemów 

Tworzenie jasnych i dostępnych kanałów do zgłaszania nieprawidłowości w firmie. 

Osobiście: 

• Zbuduj samoświadomość 

Zwróć uwagę na powtarzające się manipulacyjne zachowania. Zastanów się, jak te działania wpływają na Twoją motywację, efektywność i emocje. 

• Wzmocnij relacje  

Rozwijaj solidarność. Silne więzi w zespole mogą ograniczyć skuteczność manipulacyjnych działań lidera. 

• Dokumentuj zdarzenia 

Notuj fakty. Zapisuj konkretne sytuacje, daty, wypowiedzi i ich skutki. To pomoże w rozmowach z przełożonymi wyższego szczebla lub działem HR. 

• Rozmawiaj bezpośrednio (jeśli to możliwe) 

Zachowaj profesjonalizm. Jeśli czujesz się bezpiecznie, porozmawiaj z liderem, wskazując konkretne problemy i ich wpływ na zespół. Unikaj oskarżeń. Skup się na faktach i wspólnym rozwiązywaniu problemów. 

• Skorzystaj z pomocy zewnętrznej 

Zgłoś sytuację. Jeśli manipulacje mają poważny wpływ na zespół, poinformuj dział HR lub przełożonych wyższego szczebla. 

• Poproś o mediację  

W trudniejszych sytuacjach warto zaangażować mediatora. 

• Zachowaj równowagę 

Utrzymuj zdrowy balans między pracą a życiem prywatnym, aby ograniczyć wpływ stresu. 

“Dark leadership” ma destrukcyjny wpływ na organizację i jej pracowników. Rozpoznanie toksycznych liderów i przeciwdziałanie ich zachowaniom jest kluczowe dla budowania zdrowej i efektywnej kultury organizacyjnej. Zarówno pracodawcy, jak i pracownicy powinni być świadomi zagrożeń i podejmować kroki w celu ich eliminacji.