Manager, czyli właściwie kto? Kilka słów o ewolucji roli managera na przestrzeni lat 

„Mój mąż jest z zawodu dyrektorem” – ten ponad 50-letni kultowy cytat, wypowiadany przez Barbarę Rylską w filmie „Poszukiwany, poszukiwana” Stanisława Barei, od razu pojawił się w mojej głowie, gdy tylko usiadłam do napisania dzisiejszego artykułu. Bo kim jest dyrektor, zamieniony w dzisiejszych czasach na międzynarodowo brzmiącego managera? Czy jest to zawód, przypisany do nazwiska? Czy może określony zakres obowiązków i odpowiedzialności, jaką obejmuje pracownik w momencie zatrudnienia lub awansu na to stanowisko? I wreszcie – jak na przestrzeni lat zmieniała się rola managera w organizacji? 

Stanowisko managera pojawiło się wraz z rozwojem przemysłu w XIX wieku, w okresie tzw. rewolucji przemysłowej. Wcześniej organizacja pracy była mniej skomplikowana i odbywała się głównie w ramach małych przedsiębiorstw rodzinnych czy rzemieślniczych, gdzie właściciel miał bezpośredni nadzór nad pracownikami. Wraz z rozwojem fabryk i wzrostem skali produkcji, właściciele nie byli w stanie samodzielnie nadzorować pracy wszystkich pracowników. Pojawiła się więc potrzeba stworzenia stanowiska, które umożliwiłoby organizację pracy, nadzór nad produkcją oraz kontrolowanie jakości. Frederick Taylor, amerykański inżynier i wynalazca, uznawany za ojca naukowego zarządzania, wprowadził na początku XX w. zasady, które usystematyzowały rolę managera. Taylor opracował metody zarządzania oparte na analizie wydajności i optymalizacji pracy, co nadało stanowisku managera bardziej strukturalną i formalną rolę.  

W latach 50-tych i 60-tych XX w., wraz z rozwojem i globalną ekspansją przedsiębiorstw, osoba managera stała się niezbędna do zarządzania dużymi zespołami oraz kompleksowymi strukturami organizacyjnymi. Managerowie musieli wiedzieć, jak dostosować strategie do różnych kultur i regulacji prawnych, co zwiększyło znaczenie ich umiejętności interpersonalnych. W tym okresie zaczęły powstawać specjalistyczne stanowiska managerskie (np. manager finansowy, manager zasobów ludzkich), a sama rola stała się bardziej zróżnicowana.  

Druga połowa XX w. to również rozwój różnych teorii zarządzania, takich jak teoria systemów, teoria kontyngencji, teoria złożoności czy teoria zarządzania przez cele (MBO). Doprowadziło to do dynamicznej ewolucji stylów zarządzania – od autokratyzmu (gdzie głównymi zadaniami managera są planowanie, organizowanie, kierowanie, obsadzanie stanowisk i kontrolowanie) do demokratyzmu (gdzie manager jest przede wszystkim liderem, facylitatorem i mentorem dla swoich zespołów). Zwiększyła się lista wymagań stawianych kandydatom na to stanowisko – oprócz wiedzy dotyczącej zarzadzania przedsiębiorstwem, musieli wykazać się umiejętnościami interpersonalnymi, komunikacyjnymi, rozwiązywania konfliktów, szybkiego podejmowania decyzji, czy też inspirowania ludzi.    

Kolejny twist roli managera dokonał się na przełomie XX i XXI w., w momencie pojawienia się globalizacji oraz technologii informatycznych. Dynamiczny rozwój IT, automatyzacja procesów, poszukiwanie innowacyjności, presja utrzymania konkurencyjności, a także coraz większa świadomość dotycząca konieczności ochrony środowiska i klimatu, zmieniły postrzeganie roli managera. Obecnie wymaga się od niego bycia jednocześnie liderem, inspiratorem, strategiem, mentorem, coachem i facylitatorem. Powinien umieć zarządzać zmianą, różnorodnością i inkluzywnością. Elastyczność, zdolność adaptacji i kreatywność to kolejne cechy, którymi powinien legitymować się współczesny manager. Dołóżmy do tego presję związaną z oczekiwaniem osiągania satysfakcjonujących wyników oraz realizacją celów biznesowych. Cóż, bycie managerem nie jest przysłowiową bułką z masłem. I ma niewiele wspólnego z byciem „z zawodu dyrektorem”…